Door de Russische invasie van Oekraïne heeft Moskou weinig andere handelsalternatieven dan China. Beijing blijft dus de overhand krijgen in de bilaterale relatie, ook in de onderhandelingen over de lang geplande Energy of Siberia-2 (PoS-2) Rusland-naar-China aardgaspijpleiding. Peking zal het tempo en de uitkomst van de onderhandelingen dicteren, die zeer onwaarschijnlijk zullen worden afgerond voordat de oorlog in Oekraïne “bevriest”, vanwege de wens van China om functionele economische betrekkingen met de Verenigde Staten en vooral Europa te behouden. Ook financieringsrisico’s en een gebrek aan onderling vertrouwen blijven het challenge beperken.
Hoewel PoS-2-onderhandelingen waarschijnlijk voor de korte termijn, en waarschijnlijk langer, stil zullen blijven liggen, is het niet de enige of zelfs maar belangrijkste vector van aardgassamenwerking tussen Rusland en China. Moskou en Peking vertonen tekenen van toenemende bilaterale aardgasstromen through alternatieve routes, waaronder indirecte routes door Centraal-Azië en through vloeibaar aardgas (LNG).
Het Westen moet zich niet al te veel zorgen maken over PoS-2, maar moet voorzichtig te werk gaan in Centraal-Azië. Washington en Brussel zouden zich actief moeten verzetten tegen Chinees-Russische LNG-samenwerking, maar niet voordat het Europese winterverwarmingsseizoen met een grote vraag naar aardgas in april 2024 afloopt.
Waarom China aardgas importeert
Aardgas heeft de stedelijke luchtkwaliteit in China verbeterd, de legitimiteit van de prestaties verbeterd en de Chinese language Communistische Partij (CCP) kritieke politieke veiligheidsvoordelen opgeleverd. Van 2013 tot 2019, het laatste volledige jaar van gegevens voorafgaand aan COVID-19, daalden de concentraties fijnstof in Peking met ongeveer 38 procent. Aardgas gespeeld een grote rol bij het terugdringen van Chinese language stedelijke luchtverontreiniging, en, nog belangrijker vanuit het perspectief van de CCP, het onderdrukken van een groeiende milieubeweging.
Bezorgdheid over het milieu, vooral over tastbare problemen zoals stedelijke vervuiling, kan gevaarlijk zijn voor autoritaire regimes. De democratiseringsstrijd van Taiwan was nauw verbonden om de luchtkwaliteit in steden te verbeteren, terwijl de Poolse Solidariteitsbeweging ervan genoot kritische ondersteuning van milieugroeperingen. Start en midden jaren 2010 beleefde China een groeiende – en voor de CCP gevaarlijke – sociale milieubeweging.
Hoewel de waargenomen vervuilingsniveaus in Beijing in 2013 en 2014 zelfs hoger waren, volgens gegevens over de luchtkwaliteit van de Amerikaanse ambassade in Beijing, bereikten de zorgen van de bevolking en elite over stedelijke vervuiling in China waarschijnlijk een hoogtepunt start 2015, toen de zeer invloedrijke documentaire ‘Underneath the Dome’ werd gepubliceerd en meer dan 147 miljoen keer bekeken werd. De documentaire werd uiteindelijk gecensureerd. Internet als tijdens de anti-COVID-lockdown-protesten reageerde de CCP op de onrust door beleid te voeren dat de publieke oppositie onderdrukte, maar resulteerde in secundaire gevolgen.
Om stedelijke luchtverontreiniging te verminderen, heeft de CCP toegepast strengere emissienormen en controletechnologieën terwijl ook steenkool vervangen door aardgas, althans in grootstedelijke gebieden zoals Beijing. Terwijl aardgas koolstof en andere broeikasgassen uitstoot, verbrandt het ook veel schoner dan steenkool. Dienovereenkomstig, de invoer van aardgas in China meer dan verviervoudigd van 2011 tot 2021 een grote rol spelen in verminderen zijn stedelijke luchtverontreiniging.
Het is echter onduidelijk of het perspectief van de CCP op de behoefte aan schonere stadslucht – en aardgas – aan het verschuiven is. Zoals te zien is in de onderstaande grafiek, is de stedelijke luchtkwaliteitsindex, of AQI, van Peking in 2023 sterk gestegen in het post-COVID-tijdperk en overschrijdt zelfs het niveau van dezelfde periode vanaf 2019, wat aangeeft dat de luchtverontreiniging is toegenomen (in AQI, hogere scores zijn erger).
Er zijn veel factoren achter de stijging van de AQI: Noord-China leed onder een aardgas tekort deze winter; Beijing beleefde een koude winter, dat wel gekoppeld naar meer verontreinigende stoffen; en natuurlijk veroorzaakte China’s post-COVID-mobiliteitshausse meer uitstoot. Hoewel het nog te vroeg is om te zeggen of de CCP bereid is om zich everlasting aan een lagere luchtkwaliteit te houden, of dat toenemende luchtvervuiling een tijdelijk fenomeen is, zou het tolereren van meer stedelijke vervuiling de bereidheid van China om aardgas te importeren verminderen en haar interesse in de PoS-2 verminderen. .
Het aardgasbeleid van China wordt bepaald door energiezekerheid en, belangrijker nog, de politieke veiligheidsbehoeften van de CCP, die een vermindering van zichtbare stedelijke luchtverontreiniging vereisen. Klimaatverandering op zich heeft geen hoge prioriteit voor Beijing en heeft echter weinig invloed op het aardgasbeleid. Een Chinese language overstap op Russisch of vooral Turkmeens fuel kan de klimaatverandering zelfs sneller versnellen dan steenkool.
Aardgasproductie in Rusland en (vooral) Turkmenistan wel zeer methaan-intensiefen methaan is 80 keer krachtiger dan koolstofdioxide in termen van opwarming van het klimaatsysteem (hoewel de verbinding een kortere levensduur heeft dan koolstofdioxide). Er zijn weinig of geen voordelen voor de klimaatverandering aan het overschakelen van steenkool op Russisch aardgas.
Een Energy of Siberia-2-deal is onwaarschijnlijk
Peking heeft er weinig belang bij om in de nabije toekomst een nieuwe aardgaspijplijnovereenkomst met Rusland binnen te halen. De CCP is mogelijk bereid een lager aardgasverbruik – en een slechtere luchtkwaliteit in de steden – te tolereren als alles gelijk blijft. Peking oordeelt ook terecht dat het ondertekenen van de Energy of Siberia-pijplijnovereenkomst met Rusland de economische en politieke banden met de Verenigde Staten en vooral Europa ernstig zal schaden. Dienovereenkomstig zal Peking zeer waarschijnlijk elke spetterende en zeer controversiële pijplijnovereenkomst tussen Rusland en China uitstellen tot na de oorlog in Oekraïne.
Een Chinees-Russische overeenkomst over PoS-2 zou Europa niet alleen symbolisch beledigen: het zou ook zijn materiële belangen kunnen schaden. De Russische aardgasbassins die aan de Europese vraag kunnen voldoen, zouden ook volumes naar China kunnen verschepen, als PoS-2 ooit wordt gebouwd. Daarom zou Rusland hypothetisch de twee consumenten tegen elkaar kunnen uitspelen en hogere prijzen uit Europa veilig kunnen stellen. Bovendien zouden grotere handels- en investeringsstromen met China de Russische economie en, impliciet, de oorlogsinspanningen versterken.
Hoewel de materiële risico’s van PoS-2 aanzienlijk zijn, zijn ze voor Europa minder zorgwekkend dan vóór de invasie, aangezien het continent steeds willen en kunnen om haar blootstelling aan de Russische export van koolwaterstoffen te verminderen. Bovendien was Rusland dat opgezadeld met financiering de eerste Energy of Siberia en zou waarschijnlijk opnieuw de kosten moeten betalen. Dienovereenkomstig zou Gazprom, de Russische pijpleidingexporteur van aardgas, waarschijnlijk geen inkomsten uit het challenge zien totdat de bouw voltooid was – waarschijnlijk pas in 2030 of zelfs later.
De politieke nagalm van een nieuwe Chinees-Russische pijplijnovereenkomst zou echter diep in het Westen voelbaar zijn. Hoewel de materiële gevolgen van een PoS-2-deal dat wel kunnen zijn minder belangrijk dan algemeen wordt aangenomen, zou een overeenkomst enorme symbolische implicaties hebben en het Westen schokken. Het aankondigen van een provocerende infrastructuur-megadeal met het Kremlin zou erop duiden dat Peking aan het verschuiven was van “pro-Russische neutraliteit” naar openlijke steun aan Moskou, waardoor China’s economische en politieke banden met het Westen een generatie lang ernstig zouden worden geschaad.
Hoewel Peking wil dat Poetin de overhand krijgt in Oekraïne, lijkt het er niet op dat het een breuk met het Westen wil riskeren over een kwestie die, vanuit zijn perspectief, een veel lagere prioriteit heeft dan binnenlandse economische stabiliteit en onder meer Taiwan.
Kortom, een nieuwe deal over de Energy of Siberia 2 lijkt op korte termijn hoogst onwaarschijnlijk. Peking wil de economische betrekkingen met het Westen niet op het spel zetten boven een secundaire prioriteit. Belangrijk is dat de financiering voor beide partijen een lastige kwestie zal zijn. De PoS-2 zal zeer waarschijnlijk nog minstens zeven jaar geen volumes leveren, zo niet langer, dus de initiële investeringen zullen aanzienlijke technische en geopolitieke risico’s met zich meebrengen. Beijing wil niet huge komen te zitten met het risico van vooraf te betalen financieringskosten; het maakt zich grote zorgen over het langetermijntraject van het Russische buitenlandse beleid, terwijl Gazproms beperking van de aardgasexport naar Europa suggereert dat het dezelfde tactiek zou kunnen gebruiken in toekomstige geschillen met China.
Moskou van zijn kant is ook terughoudend om het challenge te financieren, omdat het bang is dat een nieuwe pijpleiding een “stranded asset” zal worden als China op de lange termijn in staat is om voldoende hernieuwbare energiebronnen en warmtepompen in te zetten om de vraag naar aardgas te verdringen. Als de twee partijen ooit een akkoord bereiken over de pijplijn, moeten ze het challenge mogelijk medefinancieren. Het is echter niet duidelijk of Beijing en Moskou dat niveau van vertrouwen delen of ooit zullen delen.
De Chinees-Russische samenwerking op het gebied van aardgas kan andere vormen aannemen
Hoewel een spetterende nieuwe pijplijnovereenkomst binnenkort onwaarschijnlijk lijkt, onderzoeken Moskou en Peking al andere, stillere manieren om de bilaterale samenwerking op het gebied van aardgas te stimuleren. Rusland probeert additional aardgas through pijpleidingen naar Centraal-Azië te exporteren, waardoor de regio meer naar China kan transporteren. Daarnaast faciliteren Chinese language fabrikanten van apparatuur en dienstverleners het Russische LNG-complex.
Rusland vindt het steeds moeilijker om aardgas naar Europa te verschepen, waardoor het overweegt om volumes naar Centraal-Azië te verplaatsen. In november, de Russische president Vladimir Poetin voorgesteld een “gasunie” met Kazachstan en Oezbekistan. Dit initiatief heeft tot doel de directe export van Rusland naar Centraal-Azië te verhogen en, door aan de natuurlijke vraag van Kazachstan en Oezbekistan te voldoen, die landen in staat te stellen overschotten naar China te exporteren, waardoor oblique een aardgasverbinding tussen Rusland en China tot stand wordt gebracht. Bovendien zou het ook bestaande pijpleidingen gebruiken, waardoor Rusland sneller over inkomsten zou kunnen beschikken. De onderhandelingen over de gasunie zijn echter nog gaande en Moskou ondervindt moeilijkheden om in Oezbekistan tot een akkoord te komen.
China is grotendeels stil geweest over de onderhandelingen over de gasunie, althans in het openbaar. Toch een artikel citeerde in de Folks’s Day by day goedkeurend de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergey Lavrov, die ontkende dat de vakbond een “geopolitiek spel” was. Peking steunt deze onderhandelingen waarschijnlijk stilletjes, maar vestigt liever geen aandacht op zijn rol vanwege gevoeligheden met betrekking tot westerse sancties en de traditionele leidende rol van Rusland in Centraal-Azië.
De ontluikende Chinees-Russische LNG-samenwerking is veel openlijker. Chinese language werven zijn samenstellen van modulen voor het Russische Arctic LNG 2-project, terwijl twee Chinese bedrijven bouwen generators voor hetzelfde challenge. De LNG-industrie wel sceptisch dat Rusland Arctic LNG 2 kan voltooien zonder westerse technologie, terwijl sommige analisten geloven dat Rusland dat wel zal doen strijd om te handhaven zelfs de bestaande voorzieningen. Chinese language technische assistentie en productieondersteuning zouden Russische LNG echter in staat kunnen stellen deze uitdagingen het hoofd te bieden.
Hoe moeten Washington en Brussel reageren?
Het is onwaarschijnlijk dat Peking en Moskou in de nabije toekomst, en mogelijk ooit, een akkoord bereiken over de Energy of Siberia 2-pijplijn. Hoewel het Westen zou moeten reageren als er een deal wordt aangekondigd, zal de pijplijn in de loop van de tijd waarschijnlijk een irritatie worden in de Chinees-Russische betrekkingen, als gevolg van financieringsproblemen, slechte projecteconomie en het risico om een ”stranded asset” te worden.
De Russische export naar China through Centraal-Azië zorgt voor meer complicaties. Westerse invloed in de regio is uiterst beperkt; Centraal-Azië kampt wel met aardgastekorten, vooral in de wintermaanden; en de toenemende exportvolumes van Moskou langs deze route zullen bescheiden zijn. Terwijl het Westen dus zou moeten proberen de inheemse aardgasproductie in Kazachstan en Oezbekistan te versterken, onder meer door het aanbieden van technische hulp (en mogelijk financiering), zouden Washington en Brussel de grenzen van hun regionale capaciteiten moeten erkennen.
Ten slotte heeft het Westen er belang bij zich te verzetten tegen de langetermijnontwikkeling van Russisch LNG. De Verenigde Staten, Australië en Canada zijn democratieën die LNG efficiënt en efficiënt produceren veel schoner dan Rusland. Hoewel het Westen zijn energie- en klimaatzekerheid zou moeten versterken door methaanintensief Russisch fuel in te ruilen voor alternatieve bronnen, zal enig geduld nodig zijn. Na afloop van het Europese verwarmingsseizoen in de winter volgend jaar zouden Washington en Brussel Chinese language bedrijven echter onder druk moeten zetten om hun steun aan Russische LNG-projecten cease te zetten.
